นาควรรค:04.เรื่องพระเจ้าปเสนทิโกศล

04.เรื่องพระเจ้าปเสนทิโกศล

พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภพระเจ้าปเสนทิโกศล  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  มิทฺธี  ยทา  เป็นต้น

พระเจ้าปเสนทิโกศล  ทรงเสวยพระกระยาหารมาก   ทั้งในส่วนที่เป็นข้าวและส่วนที่เป็นกับ   วันหนึ่ง  พระราชาพระองค์นี้ได้เสด็จเข้าไปถวายบังคมพระศาสดาในวัดพระเชตวัน   ขณะที่ประทั่งอยู่ ณ เบื้องพระพักตร์ของพระศาสดานั้น  ก็เกิดความอึดอัด  ต้องพลิกพระวรกายไปมา  และเกิดพระอาการโงกง่วง  อยู่เกือบตลอดเวลา   พระศาสดาทอดพระเนตรเห็นเช่นนั้น  ได้ตรัสว่า  “มหาบพิตร  พระองค์ยังไม่ทันได้พักผ่อน  เสด็จมากระมัง?”  พระราชากราบทูลว่า“ พระเจ้าข้า  หลังจากบริโภคอาหารแล้ว  หม่อมฉันมีทุกข์มาก”  พระศาสดาตรัสว่า “มหาบพิตร  คนบริโภคมากเกินไป  ย่อมมีทุกข์อย่างนี้”

จากนั้น  พระศาสดาตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

มิทฺธี  ยทา  โหติ  มหคฺฆโส  จ

นิทฺทายิตฺวา  สมฺปริวตฺตสายี

มหาวราโหว  นิวาปปุฏฺโฐ

ปุนปฺปุนํ  คพฺภมุเปติ  มนฺโทฯ

ในกาลใด  บุคคลเป็นผู้กินมาก

มักง่วง  และมักนอนหลับกระสับกระส่าย

ประหนึ่งสุกรใหญ่  ที่ถูกปรนปรือด้วยอาหารฉะนั้น

ในกาลนั้น  เขาเป็นคนมึนซึม  ย่อมเข้าไปถึงห้องร่ำไป.

เมื่อตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้จบลงแล้ว  พระศาสดาได้ตรัสพระคาถาแสดงถึงอานิสงส์ของการรู้จักพอประมาณในการบริโภคอาหารว่า  “คนมีสติทุกเมื่อ  รู้จักประมาณในโภชนะที่ได้แล้วนั้น  ย่อมมีโรคภัยไข้เจ็บน้อย  แก่ช้า  อายุยืน”  พระราชารับสั่งให้อุตตรมาณพ  ซึ่งเป็นพระเจ้าหลาน  จดจำพระคาถานี้เอาไว้ท่องเตือนพระองค์  เพื่อให้ทรงลดปริมาณในการบริโภคลง  เมื่อพระราชาปฏิบัติตามพระคาถา  ก็ทรงได้รับผลดี  ทรงมีความกระปรี้กระเปร่า  มีพระวรกายเบา  ทรงมีพระเกษมสำราญ  ทรงมีความใกล้ชิดกับพระศาสดามากยิ่งขึ้น  และได้ทรงมหาทานอันยิ่งใหญ่ที่เรียกว่า อสทิสทาน.