ภิกขุวรรค:10.เรื่องพระนังคลกูฏเถระ

10.เรื่องพระนังคลกูฏเถระ

พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภพระนังคลกูฏเถระ  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  อตฺตนา  โจทยตฺตานํ  เป็นต้น

พระนังคลกูฏเถระ  เมื่อสมัยยังเป็นฆราวาส  เป็นชาวนาผู้ยากไร้  มีสมบัติส่วนตัวอยู่ 2 ชิ้น  คือ  ผ้าเตี่ยว 1  ผืน  และไถ  1 คัน  เมื่อใดที่ท่านเกิดความเบื่อหน่ายเพศบรรพชิต  อยากจะสึกออกไปเป็นฆราวาส  ท่านก็จะไปหยังต้นไม้ที่ท่านเก็บผ้าเตี่ยวและไถนั้นไว้  และให้โอวาทตัวเอง จิตใจก็เกิดความสบาย  หายความกระสันอยากสึก  ครั้งสุดท้ายท่านไปยังต้นไม้นั้น  ยึดเอาผ้าเตี่ยวและไถมาเป็นอารมณ์พิจารณาพระกัมมัฏฐาน  กระทั่งได้บรรลุเป็นพระอรหันต์  หลังจากนั้นท่านก็ไม่ได้ไปที่ต้นไม้ต้นอีกเลย  พวกภิกษุสังเกตเห็นท่านไม่เทียงไล้เทียวขื่อไปที่ต้นไม้นั้นอีก  เกิดความสงสัยจึงได้สอบถามถึงสาเหตุที่ท่านไม่ไปที่ต้นไม้ต้นนั้นว่า “ท่านไม่ไปหาอาจารย์ของท่านอีกหรือ” ท่านตอบว่า “เราไปหาอาจารย์เมื่อมีความจำเป็น  เดี๋ยวนี้ไม่มีความจำเป็นอย่างนั้นแล้ว”  ภิกษุทั้งหลายคิดว่าท่านอวดอ้างว่าตนเป็นพระอรหันต์  จึงนำความขึ้นกราบบังคมทูลพระศาสดา   และพระศาสดาตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย    นังคลกูฏะบุตรของเรา  เตือนตนด้วยตนเอง  แล้วจึงถึงที่สุดแห่งกิจบรรพชิต”

จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  สองพระคาถานี้ว่า

อตฺตนา  โจทยตตานํ

ปฏิมาเส  อตฺตมตฺตนา

โส  อตฺตคุตฺโต  สติมา

สุขํ  ภิกฺขุ  วิหาหิสิ  ฯ

อตฺตา  หิ  อตฺตโน  นาโถ

อตฺตา  หิ  อตฺตโน  คติ

ตสฺมา  สํยม  อตฺตานํ

อสฺสํ  ภทฺรํว  วาณิโช  ฯ

เธอจงเตือนตนด้วยตน

จงพิจารณาดูตนนั้นด้วยตน

ภิกษุ  เธอนั้น  มีสติ  ปกครองตนได้แล้ว

จักอยู่สบาย.

ตนแหละ  เป็นนาถะของตน

ตนแหละ  เป็นคติของตน

เพราะฉะนั้น  เธอจงสงวนตน

ให้เหมือนอย่างพ่อค้าม้าสงวนม้าตัวเจริญ ฉะนั้น.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.