สุขวรรค:03.เรื่องปราชัยของพระเจ้าโกศล

03.เรื่องปราชัยของพระเจ้าโกศล

พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภความปราชัยของพระเจ้าโกศล  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  ชยํ  เวรํ  เป็นต้น

พระเจ้าโกศลทรงสู้รบกับพระเจ้าอชาตศัตรู  โดยฝ่ายพระเจ้าโกศลทรงพ่ายแพ้ถึง 3 ครั้ง  พระเจ้าอชาตศัตรูเป็นโอรสของพระเจ้าพิมพิสาร  และพระนางเวเทหิ  ซึ่งเป็นน้องสาวของพระเจ้าโกศล  เพราะฉะนั้น  พระเจ้าอชาตศัตรูจึงมีศักดิ์เป็นหลานของพระเจ้าโกศล  เมื่อพระเจ้าโกศลทรงพ่ายแพ้หลานถึง 3  ครั้งเช่นนี้  ก็ทรงดำริว่า “เราไม่อาจจะยังเด็ก  ซึ่งมีปากยังไม่สิ้นกลิ่นน้ำนมให้แพ้ได้  ประโยชน์อะไร  ด้วยความเป็นอยู่ของเรา ?”  พระองค์ได้ทรงปฏิเสธที่จะเสวยพระกระยาหาร  เสด็จผทมบนพระแท่น  ข่าวการพ่ายแพ้ของพระเจ้าโกศลได้ขจรไปทั่วเมือง  ภิกษุทั้งหลาย   เมื่อทราบข่าวนั้นก็ได้กราบทูลพระศาสดา  พระศาสดาทรงทราบรายงานของภิกษุทั้งหลาย  ตรัสว่า “ ภิกษุทั้งหลาย  แม้ผู้ชนะย่อมก่อเวร  ผู้แพ้ย่อมอยู่เป็นทุกข์เหมือนกัน”   

จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

ชยํ  เวรํ  ปสวติ

ทุกฺขํ  เสติ  ปราชิโต

อุปสนฺโต สุขํ  เสติ

หิตฺวา  ชยปราชยํ ฯ

ผู้ชนะย่อมก่อเวร

ผู้แพ้ย่อมอยู่เป็นทุกข์

ผู้สงบระงับ  ละความชนะและความแพ้ได้แล้ว

ย่อมอยู่เป็นสุข.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น